Monique: “Mensen en gedrag op de werkvloer staan voor mij centraal.”
Al ruime tijd is Monique van de Graaf actief als onderzoeker, voorzitter van diverse klachtencommissies naast haar rol als arbeidsjurist en schrijver van diverse boeken. “Als lid en voorzitter van een klachtencommissie zit ik altijd achteraan het traject. Ik wilde graag meer voorin het proces komen te zitten, zodat ik daarin meer voor mensen kan betekenen.” In dit interview vertelt ze over haar bevindingen.
Transparant met een vleugje humor
“Ik vind het belangrijk als mensen bij me komen dat zij het gevoel hebben gehoord te worden. Dat ze hun verhaal kunnen doen en dat er naar ze wordt geluisterd.” In de verschillende functies van jurist, onderzoeker, voorzitter klachtencommissie en vertrouwenspersoon staan mensen en gedrag op de werkvloer centraal. Duidelijkheid, transparantie, relativeringsvermogen, belangstelling en humor zijn belangrijke waarden voor Monique. “Ik zet me in voor een prettige werksfeer waarin ruimte is om te lachen met elkaar en waarin veiligheid wordt ervaren. Dat is de basis voor persoonlijke groei van medewerkers.”
“Duidelijkheid, transparantie, relativeringsvermogen, belangstelling en humor zijn belangrijke waarden voor mij. Een prettige werksfeer waarin ruimte is om te lachen en waarin veiligheid wordt ervaren, dat is de basis voor persoonlijke groei van medewerkers.”
Voor zowel medewerker als organisatie
Een veilige werkomgeving is voor medewerkers belangrijk om met plezier het werk te kunnen doen. Daardoor durven zij fouten te maken en zichzelf te ontwikkelen, wat de continuïteit van de organisatie stimuleert. Wanneer medewerkers deze sociale veiligheid niet ervaren, dan uit zich dat vaak in vervelende randverschijnselen zoals een slechte werksfeer, ziekteverzuim, stress etc. “Ziekteverzuim is voor organisaties een grote kostenpost. Denk hierbij aan zaken als loondoorbetaling bij ziekte en de vervanging van de zieke werknemer. Dat is gewoon heel erg zonde. Daarbij zorgt een slechte werksfeer ook voor minder werkplezier, waardoor mensen minder productief worden.”
Uitvoering van het Arbobeleid
Als jurist arbeidsrecht lijkt de rol van de vertrouwenspersoon een logische stap. “De vertrouwenspersoon is onderdeel van de uitvoering van het Arbobeleid,” vertelt Monique. “Ook is de vertrouwenspersoon ingebed in het arbeidsomstandighedenbeleid, dat een onderdeel vormt van het arbeidsrecht.” Bij controle door de Inspectie SZW (de handhavingsinstantie van de Arbowet) wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van een risico inventarisatie en -evaluatie (RI&E), een Arbobeleid en een vertrouwenspersoon. Daarbij wordt ook gekeken hoe het beleid een praktische vertaling naar de werkvloer krijgt.
Het belang van een RI&E
“Het begint met bedrijven duidelijk maken dat ze een goede RI&E moeten opstellen met daaraan gekoppeld een plan van aanpak,” vertelt Monique. In de RI&E wordt aandacht besteed aan het thema psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Daaronder valt ongewenste omgangsvormen zoals pesten, agressie, stalking, (seksuele) intimidatie en discriminatie. De werkgever heeft daarvoor een wettelijke zorgplicht naar zijn medewerkers.
“Ieder gedrag heeft een positieve intentie, dat vind ik een belangrijk uitgangspunt.”
Een subjectieve beleving
Onlangs heeft Monique een onderzoek uitgevoerd bij een zorginstelling naar pestgedrag op de werkvloer. Eén van de medewerkers gaf aan gepest te worden en was inmiddels al bijna een jaar ziek thuis. Tijdens dit onderzoek ging Monique onder meer in gesprek met de directe collega’s van de medewerker en de personen die gepest zouden hebben. “Tijdens de gesprekken kwam een heel ander beeld naar voren van de medewerker in kwestie. Ze was zich niet bewust van de invloed van haar eigen gedrag op de ontstane situatie.” Objectief kijken naar een subjectieve beleving maakt het werk niet altijd makkelijk. “Ieder gedrag heeft een positieve intentie, dat vind ik wel een belangrijk uitgangspunt. Deze punten kunnen echter bij verschillende partijen zo uiteenlopen dat er alsnog een onveilige werksfeer wordt gecreëerd.”
Begrijpen wij elkaar nog?
Volgens Monique komt het vaak neer op de communicatie waardoor problemen ontstaan. “Waarschijnlijk ken je het plaatje wel waarin je twee dingen kunt zien; twee gezichten of een vaas. Dit is een duidelijk voorbeeld van waar het vaak misgaat op de werkvloer. Iedereen heeft een eigen waarheid en je moet moeite doen om de waarheid van die ander te kunnen zien. In de rol van de vertrouwenspersoon ga ik mee in de richting van de melder, door een luisterend oor te bieden en mee te denken over eventuele oplossingen.” Organisaties worden dan ook geadviseerd om door middel van trainingen en teambuilding de onderlinge communicatie en werksfeer te verbeteren.
Intern of extern vertrouwenspersoon
Een vertrouwenspersoon kan zowel extern door een zelfstandige als intern vervuld worden door een werknemer. Volgens Monique is het wel belangrijk te kijken naar de combinatie van functies. “Niet alle combinaties zijn gewenst. Ik kom nog regelmatig combinatierollen tegen zoals HR en vertrouwenspersoon, of bedrijfsarts en vertrouwenspersoon. Daaraan merk ik dat er nog veel onbekend is over de functie, taken en rol van de vertrouwenspersoon.” De valkuil binnen een combinatie van deze functies is dat het onduidelijk kan zijn met wie een werknemer in gesprek gaat, met de vertrouwenspersoon of – bijvoorbeeld – met de bedrijfsarts.
Met de opleiding Vertrouwenspersoon leer je in vier dagen alles over deze functie, je positie in de organisatie en het opvangen van medewerkers.
Interne of externe klachtencommissie?
Een klachtencommissie kan uit leden bestaan die werkzaam zijn voor de organisatie (interne klachtencommissie) of uit leden die geen verbintenis hebben met de organisatie (externe klachtencommissie).
Beide vormen hebben voor- en nadelen. Bij een interne klachtencommissie kunnen de leden bekend zijn met de organisatie en de cultuur. Een externe klachtencommissie biedt de zekerheid van een objectieve klachtenbehandeling en zijn de leden bekend met het behandelen van klachten (vermeend) grensoverschrijdend gedrag. Hierbij dient ook gedacht te worden aan een professioneel proces, het op de juiste wijze toepassen van hoor en wederhoor, het kundig (af)wegen van de informatie, en het opstellen van een verslag met advies.